به‌نظر می‌رسد کوه المپوس در سیاره مریخ، بزرگ‌ترین آتشفشان منظومهی شمسی، زمانی جزیره‌ای در وسط اقیانوس بوده است.
براساس پژوهشی جدید، بزرگ‌ترین آتشفشان منظومهی شمسی ممکن است زمانی جزیره‌ای در دریایی وسیع بوده باشد. میلیاردها سال پیش وقتی مریخ جهانی جوان و مرطوب بود، کوهستان عظیم اولمپوس احتمالاً به جزیره‌ی آتشفشانی استرومبولی در جنوب ایتالیا شباهت داشت؛ البته در اندازه‌ای بسیار بزرگ‌تر.
به‌گزارش ساینس آلرت، تحلیل جدید به شباهت‌های مورفولوژیکی کوه المپوس مریخ با آتشفشان‌های فعال روی زمین اشاره می‌کند و می‌تواند شواهد زیادی را درباره‌ی گذشته‌ی آبی مریخ آشکار کند. به‌گفته‌ی پژوهشگران، معمولاً در آتشفشان‌های روی زمین شکست منظم دامنه‌های ساختاری اصلی در محل گذار از آب به هوا را شاهد هستیم که در واکنش به اختلاف گران‌روی گدازه‌ها در آب‌و‌هوا رخ داده است.
پژوهشگران تصور می‌کنند که لبه‌ی فوقانی دیوارهی اصلی هم‌مرکز ۶ کیلومتری در اطراف کوه المپوس، احتمالاً براثر جریان‌یافتن گدازه در آب مایع در دوران مریخی نوآکین به‌وجود آمده است؛ درست زمانی‌که کوه المپوس جزیره‌ای آتشفشانی احاطه‌شده با اقیانوس بود.
نقشه‌ی توپوگرافی کدگذاری رنگی از کوه المپوس. رنگ سفید نشان‌دهنده‌ی نقاط مرتفع و رنگ آبی نشانه‌ی کم‌ارتفاع‌ترین نقطه است.
با‌این‌حال، کوه المپوس محیطی خشن دارد. ارتفاع این آتشفشان سپری به ۲۵ کیلومتر می‌رسد و در ناحیه‌ای به مساحت لهستان یا ایالت آریزونای آمریکا قرار دارد. کوه المپوس نه‌تنها بزرگ‌ترین آتشفشان، بلکه مرتفع‌ترین آتشفشان شناخته‌شده در کل منظومهی شمسی است؛ اما نکات عجیبی درباره‌ی پایه‌ی آن وجود دارند.
پایه‌ی آتشفشان به‌شکل شیبی تمیز به زمین نمی‌رسد؛ بلکه در ارتفاع تقریباً ۶ کیلومتری که بخش زیادی از محیط آن را تشکیل می‌دهد، ناگهان به صخره‌ای برجسته یا دیواره تبدیل می‌شود که شیب تندی درمقایسه‌با چشم‌انداز زیرین خود دارد. منشأ این شاخصه هنوز به‌صورت راز باقی مانده است.
مریخ کنونی بسیار خشک و غبارآلود است و هرگونه سطح آبی به‌شکل یخ روی این سیاره وجود دارد. در مریخ، هیچ رودخانه‌ای درجریان نیست و هیچ اقیانوسی حوضه‌ها و دهانه‌های آن را پر نکرده است؛ اما شواهد زیادی نشان می‌دهند که زمانی مریخ جسمی مملو از آب بوده است.
دهانه‌ی گیل که محل کاوش مریخ‌نورد کیوریاسیتی است، میلیاردها سال پیش دریاچه‌ای وسیع بود. مریخ‌نورد پرسویرنس نیز در دهانه‌ی یزرو دلتا‌ی کهنی خشک را بررسی می‌کند. پژوهشگران از اطلاعات به‌دست‌آمده برای تجسم کوه المپوس استفاده کردند و سه آتشفشان سپری مشابه روی زمین را مطالعه کردند: جزیره‌ی پیکو در پرتغال و جزیره‌ی فوگو در کانادا و جزیره‌ی هاوایی در ایالات متحده.
کوه المپوس به‌عنوان جزیره‌ای آتشفشانی در نظر گرفته می‌شود
براساس یافته‌ها، خطوط ساحلی آتشفشان‌های یادشده دیواره‌هایی تیز مشابه دیوارهی حلقه‌های کوه المپوس دارند. این دیواره‌ها روی زمین براثر اختلاف بالای گران‌روی گدازه‌ها در آب‌و‌هوا به‌وجود می‌آیند؛ درنتیجه، می‌توان گفت که کوه المپوس هم زمانی جزیره‌ای آتشفشانی بوده که با آب مایع احاطه شده بود.
دانشمندان با این کشف به سرنخ‌هایی درباره‌ی تاریخچه‌ی آبی مریخ می‌رسند. برای مثال، ارتفاع دیواره می‌تواند نشانه‌ای از سطح اقیانوسی گم‌شده باشد و سن جریان‌های گدازه‌ای که به ۳٫۷ میلیارد تا ۳ میلیارد سال قبل بازمی‌گردد، نشان می‌دهند زمانی اقیانوسی روی مریخ وجود داشته است.
پژوهشگران ویژگی‌های مشابهی را روی کوه آتشفشانی مریخی دیگری موسوم به کوه آلبا کشف کردند که در فاصله‌ی تقریبی ۱۵۰۰ کیلومتری از کوه المپوس در پهنه‌ای از زمین‌های کم‌ارتفاع قرار دارد. این یافته بدین‌معنی است که آب‌های این اقیانوس مُرده بخش‌های بزرگی از سطح مریخ را پر می‌کردند.
مأموریت‌های اکتشافی آینده‌ی مریخ داده‌های جدیدی را درباره‌ی تاریخچه و تکامل مریخ فراهم می‌کنند. به‌نوشته‌ی پژوهشگران، فضاپیماهای آینده که به بازگشت نمونه‌ها یا مریخ‌نورد برای تاریخ‌گذاری مناطق خاصی از کوه المپوس اختصاص یافته‌اند، مسیری امیدبخش را برای پژوهش‌های آینده فراهم می‌کنند. یافته‌های آتی می‌توانند تأثیر چشمگیری بر بررسی طول عمر اقیانوس‌ها و سرنوشت احتمالی حیات آغازین مریخ بگذارند.
نتایج این پژوهش در Earth and Planetary Science Letters منتشر شده است.
منبع:زومیت