کمربند سیارکی
کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری قرار دارد. بر اساس تخمینهای ناسا، بین ۱٫۱ تا ۱٫۹ میلیون سیارک در کمربند اصلی سیارکی با قطر بیش از یک کیلومتر قرار دارند. سیارهی کوتولهی سرس با قطر تقریبی ۹۵۰ کیلومتر در این بخش از منظومهی شمسی قرار دارد. تعدادی از سیارکها دارای مدارهایی هستند که گاهی با زمین و دیگر سیارههای داخلی برخورد میکنند.
کمربند کویپر
ستارهشناسها مدتها به وجود نواری از مواد یخی موسوم به کمربند کویپر شک داشتند که در فراسوی مدار نپتون در فاصلهی ۳۰ تا ۵۵ برابر فاصلهی زمین تا خورشید قرار دارد. از قرن بیستم تاکنون بیش از هزار جرم در این کمربند کشف شدهاند. بر اساس تخمین دانشمندان، کمربند کویپر احتمالا میزبان صدها هزار جرم یخی بزرگتر از ۱۰۰ کیلومتر و همچنین تقریبا یک تریلیون دنبالهدار است.
پلوتو که امروزه در گروه سیارههای کوتوله قرار میگیرد در کمربند کویپر قرار دارد. البته پلوتو تنها نیست و ماکیماکی، هائومیا، اریس و کواوار از دیگر اجرام شناختهشدهی فرانپتونی از گروه سیارههای کوتوله محسوب میشوند. آراکوت (آلتیما تولی) نیز یک سیارک دوتایی واقع در کمربند کویپر است که کاوشگر نیوهورایزنز در سال ۲۰۱۹ با آن بازدید کرد.
پلوتو
- کشف: ۱۹۳۰ توسط کلاید تامبا
- نامگذاری: پلوتو یا پلوتون برگرفته از نام خدای جهان زیرین در اساطیر رومی
- قطر: ۲۳۰۱ کیلومتر
- سال: ۲۴۸ سال زمینی
- روز: ۶٫۴ روز زمینی
- تعداد قمرها: ۵
سیاره کوتوله پلوتو زمانی سیاره نهم درنظر گرفته میشد، اما از سال ۲۰۰۶ در گروه سیارههای کوتوله دستهبندی شد. دلیل این مسئله عدم تطبیق با معیارهای موجود در تعریف سیاره بود. بر اساس تعریف اتحادیهی بینالمللی نجوم، سیاره به جرمی آسمانی گفته میشود که در درجهی اول در مدار خورشید قرار دارد، در درجهی دوم از گرانش کافی برای تبدیل شدن به جرمی کروی یا تقریبا کروی برخوردار است و در درجهی سوم مجاورت مدار خود را پاکسازی کرده باشد. پلوتو با معیار سوم منطق نبود و به همین دلیل از گروه سیارهها خارج شد.
پلوتو مداری به شدت بیضوی دارد، به گونهای که حتی گاهی اوقات مدارش با مدار نپتون تداخل پیدا میکند. از سوی دیگر مدار پلوتو در صفحهی یکسان با سیارههای دیگر ندارد بلکه در زاویهی ۱۷٫۱ درجه بالاتر یا پائینتر از آنها به دور خورشید میچرخد.
بهواسطهی همین مدار عجیب، پلوتو از سال ۱۹۷۹ تا اوایل ۱۹۹۹ از نظر فاصله از خورشید، هشتمین سیاره منظومهی شمسی محسوب میشد، اما در ۱۱ فوریهی ۱۹۹۹ با عبور از مسیر نپتون دوباره به دورترین سیاره منظومهی شمسی تبدیل شد تا اینکه در سال ۲۰۰۶ رسما از گروه سیارهها خارج شد.
پلوتو که اندازهای کوچکتر از قمر زمین دارد، دنیایی سنگی و سرد با جوی رقیق است. در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵، کاوشگر نیوهورایزنز چند مانور پرواز از ارتفاع کم را در اطراف پلوتو انجام داد و چشماندازی جدید از این سیاره کوتوله را به دنیای علم معرفی کرد که برخلاف بسیاری از انتظارات بود.
پلوتو در واقع دنیای یخی بسیار فعالی است که با یخچالها، کوهستانهای یخآب، تپههای یخی و حتی احتمالا یخفشانهایی پوشیده شده است که یخهای ساخته شده از آب، متان یا آمونیاک را به بیرون فوران میکنند.
سیاره نهم
پژوهشگرها در سال ۲۰۱۶، احتمال وجود سیارهی نهم را مطرح کردند. این جسم که با عنوان سیارهی X هم شناخته میشود، بر اساس تخمینها ۱۰ برابر زمین جرم دارد و در فاصلهای بین ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ برابر مسافت بین زمین و خورشید، به دور ستارهی منظومهمان میچرخد. در واقع ممکن است سال این سیاره بین ۱۰ هزار تا ۲۰ هزار سال زمینی به طول بینجامد. دانشمندان تاکنون نتوانستهاند سیارهی نهم را رصد کنند و وجود آن را بر اساس آثار گرانشیاش بر دیگر اجرام موجود در کمربند کویپر حدس زدهاند.
بر اساس برخی فرضیهها، سیاره فرضی نهم میتواند سیاهچالهای آغازین باشد که در فاصلهی کوتاهی پس از بیگبنگ شکل گرفته و منظومهی شمسی آن را در دام خود گرفتار کرده است. برخلاف سیاهچالههایی که حاصل فروپاشی ستارههای کلان جرم هستند، سیاهچالههای آغازین براثر آشفتگیهای گرانشی در کمتر از یک ثانیه پس از بیگبنگ تشکیل شدند و ممکن است بسیار کوچک باشند (با قطر پنج سانتیمتر) و همین مسئله کشف آنها را دشوار میسازد.
ستارهشناسها هنوز به نتیجهی شفافی در رابطه با سیارهی نهم نرسیدهاند. بر اساس بررسی تلسکوپ ACT در شیلی در سال ۲۰۲۲، هزاران منبع کاندیدا برای این سیاره وجود دارد، اما هیچ کدام هنوز تأیید نشدهاند.
منبع: زومیت